Gündüz & Yücel Avukatlık Ortaklığı olarak Girişim/Startup Hukuku alanında müvekkillerimize geniş kapsamlı ve uzman hukuki hizmetler sunuyoruz. Deneyimli avukat kadromuz, çeşitli hukuki alanlarda uzmanlaşmış olup, her türlü hukuki ihtiyacınızı karşılamak için sizlere hizmet veriyoruz.
Girişim/Startup Hukuku Nedir?
Girişim ve Startup Hukukunun ne olduğundan önce girişim ve Startup kavramları üzerinde durmak gerekmektedir. Oxford sözlüğe göre girişim, bir işe başlama, girişme, harekete geçme anlamına gelmektedir. Yalnız bizi ilgilendiren girişim sözcüğü, girişimcilik ile bağlantılıdır. Girişimcilik, ticaret ve sanayi gibi alanlarda sermayesini ortaya koyarak riski kendi üzerinde olmak üzere kâr amacıyla bir işi gören kimsedir. Bu çerçevede girişim de bu kişinin yaptığı işe denilebilir.
Startup ise genel olarak, herhangi bir soruna çözüm bulmak amacıyla başlatılan ve fakat başarılı bir sonucun garanti edilmediği, henüz faaliyet aşamasının başında bulunan şirketleri ifade eden isimdir. Belirtmek gerekir ki bir Startup kurabilmek için gerekli lisans ve izinlerin alınmasıyla birlikte inovatif bir fikre sahip olmak gerekmektedir.
Açıklanan kavramlardan yola çıkarak Girişim & Startup Hukuku; girişimcilerin ve Startupların, yasal mevzuata uygun bir şekilde varlığını sürdürebilmesini sağlayan ve bu amaçla ortaya çıkan, ticari ve sinai hayatı şekillendiren pek çok düzenleme ile ilişki içerisinde bulunan girişimciler, Startuplar ve yatırımcılar arasındaki ilişkileri düzenleyen ve içerisinde bilişim hukuku, fikri mülkiyet hukuku, şirketler hukuku gibi alanlarla yakından ilişkili olan bir hukuk dalıdır.
Böylece Girişim & Startup Hukuku, girişimcinin ve aynı zamanda Startup’ın para ile vakit tasarrufu yapmasını sağlayıp girişimin yani bir soruna çözüm içeren inovatif buluşun hukuken koruma altına alınmasını içererek hem girişimcilerin hem de yatırımcıların haklarını korumaktadır.
Girişim Hukuku Hangi Kanunlarla İlgilidir?
Son dönemlerde teknolojik gelişmelerle birlikte girişimcilik alanı ve Startuplar da gelişmeye başlamıştır. Bu durum, Girişim Hukuku kanunları ve Startup Hukuku kanunlarının neler olduğu gibi soruları da ortaya çıkarmaktadır. Yukarıda da belirtildiği üzere Girişim & Startup Hukuku, bilişim hukuku, fikri mülkiyet hukuku, şirketler hukuku gibi alanlarla yakından ilişkilidir. Öte yandan Startup kurulması ile sözleşmesel bir ilişki ortaya çıkmakta ve aynı zamanda şirket, vergi mükellefi konumuna gelmektedir. Dolayısıyla, girişim hukukunu ilgilendiren kanunlar aşağıdaki gibi sayılabilir.
- 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu
- 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu
- 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu
- 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu
- 6502 sayılı Tüketici Kanunu
- 5225 sayılı Kültür Yatırımları ve Girişimlerini Teşvik Kanunu
- 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun
- 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu
- 213 sayılı Vergi Usul Kanunu
- 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu
- 4857 sayılı İş Kanunu
- 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
- 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu
- 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu
- 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Kanunu
Girişim ve Startup Hukukunun Kanun Maddeleri
Yukarıda öngörülen kanunlar çerçevesinde Girişim & Startup Hukuku’nu doğrudan ve dolaylı olarak ilgilendiren çeşitli kanun maddelerine rastlamak da mümkündür. Örneğin, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 2. maddesinin “ı” bendi, sınai mülkiyet hakkı kavramını, “markayı, coğrafi işareti, tasarımı, patent ve faydalı modeli” şeklinde ifade etmiştir. Aynı kanunun ilerleyen maddeleri de marka, patent gibi hakları koruma altına almaktadır. Böylece inovatif ve orijinal bir fikre sahip olan Startup’ın hakları, bu kanun altında kapsamlı bir şekilde koruma altına alınmıştır.
Öte yandan, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 2. maddesi, bu kanuna göre mükellef sayılanları belirtmektedir ve ilk fıkra, sermaye şirketleri diyerek anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ile benzer nitelikteki yabancı kurumların ilgili kanun çerçevesinde mükellef sayılacağını hüküm altına almıştır. Buna ek olarak aynı kanunun 5/B maddesinde sınai mülkiyete ilişkin istisnalar yer almaktadır.
Son bir örnek de İş Kanunu’ndan verilebilir. Startuplarda çalışacak olan kişiler ile girişimcilerin arasında bir iş sözleşmesi bulunduğundan dolayı İş Kanunu, girişimcileri de yakından ilgilendirmektedir. Girişimciler, bu kanun çerçevesinde örneğin 5. madde gereği işçilere, eşit davranma ilkesi uyarınca adil ve eşit davranmakla yükümlüyken yine girişimcilerin, çalışanlar arasında ayrım yapmamak sorumluluğu da bulunmaktadır.
Girişimciler Hukuksal Anlamda Nelere Dikkat Etmelidir?
Yeni bir girişimin ortaya çıkmasından sürecin sonuna kadar hukuki aşamalarla karşılaşılabilmektedir. Bu nedenle girişimciler açısından hukuki sürecin üzerine düşmek, hayati bir öneme sahiptir. Dolayısıyla genellikle girişimcilere, Startup Hukukuna ilişkin süreçlerde bir avukattan profesyonel yardım almaları önerilmektedir. Hukuksal olarak dikkat edilmesi gereken en önemli hususlar aşağıdaki gibi özetlenebilir:
- İşe ilişkin inovatif fikrin hukuken korunması: girişimcilerin buldukları özgün ve inovatif fikirler, hukuken koruma altında bulunmazsa fikirlerin pek bir anlamı olmayacaktır çünkü bu fikirler, başkaları tarafından kolaylıkla ve herhangi bir yaptırımla karşılaşmadan taklit edilebilir durumdadır. Yukarıda bahsettiğimiz 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu, bu fikirleri koruma altında almaktadır.
- Girişimcilerin ticaret ve diğer kazanç getirici faaliyet yasağına tabi olmaması
- Yeni girişime konu iş ve hizmet bakımından bir otoritenin izin ve onayının gerekip gerekmemesi
- Kişisel verilerin mevzuata uyumlu işlenmesi: Günümüzde gelişen teknoloji ile birlikte kişisel verilerin hukuki alanda da çok büyük önem kazandığı ifade edilebilir. Dolayısıyla Startuplar tarafından işlenen verilerin de 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’na uyumlu olması gerekmektedir.
- Sözleşmeler: Sözleşmeler, günümüzde hukukun temeline yerleşmiş konumdadır. Dolayısıyla girişimciler de hazırlayacakları ve/veya imzalayacakları sözleşmelere azami dikkati göstermek zorundadır. Startupların en çok karşılaştığı sözleşme tipleri, gizlilik sözleşmesi, ortaklık sözleşmesi, pay alım ve satım sözleşmesi ve KVKK ile ilgili sözleşmeler olmaktadır.
- Markanın tescil süreci
- Vergi yükümlülükleri
Girişimciler İçin Hukuki Destek Nasıl Sağlanır?
Girişimciler için hukuki destek sağlanmasının çok çeşitli yolları bulunmaktadır. Örneğin yukarıda belirttiğimiz alanlarda (iş hukuku, ticaret hukuku, bilişim hukuku, borçlar hukuku vs.) uzmanlaşmış bir avukattan hukuki destek almak, girişimcilerin hukuki yardıma erişmesi açısından en etkili yoldur. Bunun yanı sıra ülkemizde ve yurtdışında düzenlenen Girişim Hukuku ve Startup Hukuku alanındaki seminerlere, konferanslara katılmak, girişimcilikle ilgili dernekler, vakıflar ve stk’lar gibi kuruluşlardan ve kuluçka merkezlerinden yardım ve destek talep etmek, işbirliği içerisinde bulunulan melek yatırımcılar ve/veya girişim sermayesi şirketleri tarafından sağlanan hukuki desteklerden faydalanmak da girişimcinin hukuki yardım almak için başvuracağı seçeneklerdendir.
Girişimciler Avukat Tutmak Zorundalar Mıdır?
Sektörün gelişmesi, Girişim ve Startup avukatlığı gibi bir avukatlık yolunu da ortaya çıkarmıştır. Elbette ki girişimciler için avukat tutmak veya profesyonel hukuki yardım almak gibi zorunluluklar bulunmamaktadır. Ne var ki, Girişim ve Startup Hukuku’nun karmaşık ve zorlayıcı yapısı göz önünde bulundurulunca, hukuki yardım alınmadığı ve avukat tutulmadığı hâlde girişimciler açısından istenmeyecek sonuçların doğma olasılığı çok yüksek olmaktadır. Dolayısıyla zorunluluk bulunmasa bile girişimcilerin avukat tutmalarının kendileri ve Startupları açısından sayısız yararı vardır.
Kuluçka Merkezleri Girişimcileri Tamamen Koruyor Mu?
Öncelikle kuluçka merkezleri, başlangıç aşamasında yer alan girişimlere, yani dar bir tanımla Startuplara, maddi ve manevi yardımda bulunan, hizmetler sunan ve böylece girişimlerin ayakta kalabilmesine ve geliştirilmesine destek olan kuruluşlardır. Kuluçka merkezleri, gerçekten de Startuplara çok çeşitli fırsatlar sunarlar ve bu bakımdan Startupların kuluçka merkezlerinde yer almaları faydalıdır. Buna ek olarak kuluçka merkezleri, girişimcilerin iş hukuku, fikri ve sınai mülkiyet hakları ve finansman gibi konularda destek almalarına yardımcı olmaktadır. Bu olumlu özelliklerin yanı sıra kuluçka merkezleri, maalesef girişimcileri kanunen korumamaktadır. Dolayısıyla kuluçka merkezlerinin girişimcilere ancak sınırlı bir koruma sağladığı söylenebilir. Tam koruma için kuluçka merkezleriyle birlikte avukat tutulması gerekmektedir.
Girişim & Startup Hukukunun Tarihi Gelişimi
Tarihi insanoğlu kadar eski olan girişimcilik, liberal demokrasilerin gelişimi ile birlikte görünürlük kazanmış ve 20.yy.dan sonra kabul gören bir alan hâline gelmiştir. Gelişen teknoloji ve artan özel sermaye fırsatlarıyla birlikte girişimcilik ekosistemi hızla ivme kazanmaya başlamıştır. Girişimcilik ekosisteminin büyümesiyle birlikte Girişim & Startup Hukuku da çeşitli mevzuatlarla desteklenmekte ve önem kazanmaktadır. Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de son zamanlarda girişimciliğe ilişkin teşvikler artmaktadır. Girişim Hukuku ile ilgili mevzuat ve uygulamalar, Türkiye’deki Startup faaliyetlerine yön vermekle birlikte bu faaliyetlerin desteklenmesini sağlamak ve girişimcilerin iş kurmalarını kolaylaştırmak, üretkenliklerini artırmak amacı gütmektedir.
Girişim & Startup Hukukunun Son Dönemlerdeki Gelişimi
Özel sermayenin ve özel sektörün bireye sağladığı fırsatlar ve gelişen teknoloji sonucu Girişim & Startup Hukuku uygulaması son dönemlerde genişleyerek ve hızlanarak devam etmiştir. Bu doğrultuda son dönemlerde Girişim & Startup Hukuku alanıyla ilgili çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. Girişimcilerin erken aşama finansmanlarına erişimini kolaylaştırmak ve böylelikle girişimcilerin rahat iş kurabilmelerini sağlamak amacıyla mevzuat değişikliklerine gidilmiş ve girişimcilerin büyümelerini desteklemek amacıyla girişimcilere teşvikler ve hibeler sunulmuştur. Ayrıca Startupların fikri ve sınai mülkiyet haklarını korumak ve ticarileştirmek için hukuki süreçler ve lisanslama yöntemleri geliştirilmiştir. Böylece girişimcilere ve inovatif fikirlerine hukuki korumanın da sağlanması amaçlanmıştır.
Bu doğrultuda Girişim & Startup Hukuku, girişimcilerin başarılı bir şekilde işlerini yönetmeleri ve büyütmeleri için önemli hukuki düzenlemeleri bünyesinde barındırmaktadır. Girişimcilere düşen şey ise hukuki konulara azami dikkati göstermek, hukuksal konularda profesyonel yardım alarak hukuki gereksinimlerini karşılamak ve hukuki düzenlemeler hakkındaki gelişmeleri takip etmek olmaktadır.